Temat: Wybrane dyskursy w badaniach językoznawczych memów internetowych
Dyskurs polityczny
Dyskurs medialny (celebryci, dziennikarze)
Dyskurs religijny i katolicki
Dyskursy grup zawodowych (medyczny, pedagogiczny i in).
Badania językoznawcze memów internetowych: dyskursy
Zwykle w językoznawstwie mamy do czynienia z badaniami umiejscowionymi w konkretnych dyskursach i związanych z badaniem komunikacji, wypowiedzi, intencyjności w ramach jednego wybranego kręgu tematycznego (zwykle są to bardzo popularne społecznie zjawiska odzwięrciedlające językowe zachowania człowieka). Mamy więc sporo artykułów naukowych o memach w polityce lub konkretnych politykach, o zdrowiu i jedzeniu, gender i miejscu człowieka w społeczeństwie, religijności oraz memy grup zawodowych: lekarskie, prawnicze, memy o polskim hydrauliku, serie memów studenckich i wiele innych.
Memy w badaniach językoznawczych przyjęto grupować tematycznie i rozpatrywać ich warstwę językową z pozycji nadającej się do opisu lingwistycznego: opis środków językowych, technik i strategii wykorzystanych przez twórcę memu do tworzenia żartu, krytyki, agresji, hejtu, walki, perswazji, propagandy politycznej i propagandy konkretnych treści.
O umiejscawianiu badań językoznawczych w konkretnych obszarach tematycznych mogą swiadczyć artykuły poniżej:
Do omówienia wydzieliłam najczęściej powtarzające się tematycznie memy na polskich portalach (jeja.pl, kwejk.pl, demotywatory.pl, oaza-memow.pl, memy.pl, memytutaj.pl, paczaizm.pl, fabrykamemow.pl i in).
memy w dyskursie politycznym, które są obecnie najczęściej badane przez językoznawców, z tego względu, że są najbardziej widoczne i wywołują najwięcej emocji,
memy w dyskursie medialnym, dotyczące osób i postaw prezentowanych przez celebrytów (w tym sportowców, szczególnie piłkarzy) i dziennikarzy,
memy religijne i katolickie (również okolicznościowe, świąteczne, związane z wydarzeniami),
memy grup zawodowych - dyskursu medycznego, których pojawiło się szczególnie dużo w okresie kwarantanny, memy o szkole i studentach (w okresach kończących się wakacji, początku roku, matur, egzaminów i sesji); memy dydaktyczne (o nauczycielach, również okresowe lub okolicznościowe, sporo ich się pojawiło w czasie zeszłorocznych strajków),
memy inne: historie z życia, memy kotki, pieski, zwierzaczki, memy wykresy i in. (tych już nie omawiamy)
Memy w dyskursie politycznym
Stały się na tyle ważne, że na dobre zakotwiczyły w światowej polityce. My oczywiście ograniczajmy się do naszego podwórka. Należy szczególnie podkreślić, że memy polityczne dawno wydostały się z sieci, aby dotrzeć również do osób, które czytają zwykłą prasę, aby zapezentować się czytelnikom online. Obecnie kolportowane są przez większość poważnych wydań prasowych, które zwykle wydzielają dla nich jedną kolumnę (np.: Polskatimes.pl, tygodnikpolityka.pl, Dziennikzachodni.pl i in.) Można odnieść wrażenie, że wiele osób swoją wiedzę na temat polityki w kraju czerpie właśnie z memów.
W badaniach językoznawczych i komunikatywistycznych zawsze analiza konkrentych przykładów poprzedzona jest określeniem funkcji społeczno-kulturowych memów.
J. Nowak uważa, że "memy tworzą określone praktyki społeczne i kulturowe, związane z określonymi sposobami wykorzystywania wytworów przemysłu kultury. Można więc powiedzieć, że twórcy memów, wykorzystujący reprezentacje stworzone przez źródła mainstreamowe, konstruują nowe komunikaty".
T. Gackowski, M. Patera, K. Brylska uważają, że "funkcją społeczną memów jest wytwarzanie emocjonalnych więzi między członkami społeczności nadającymi i odbierającymi przekazy".
Ci sami autorzy wyszczególniają szeeg cech językowych „memy stanowią typ tekstów o charakterze mieszanym i przejściowym, łączącym cechy ustności i literackości, języka mówionego i pisanego (cechy oralności: dźwiękowość, dialogowość, teatralność (dramatyczność), synkretyzm kodów, sytuacyjność (»kontekstualność«) oraz obecność specyficznych wyrażeń (zwłaszcza struktur gramatycznych) – wyrażane poprzez obraz. Ponadto dialogowość jest w ogóle istotą mema – mem dopełnia się dopiero w odbiorze i interpretacji, także dlatego, że często operuje ironią, aluzją, intertekstualnością, które pobudzają odbiorcę i każą mu domykać komunikat semantycznie i pragmatycznie”.
L. Shifman, D. Lemish piszą, że "stereotypowe żarty i komentarze są ogólnie uznawane za bardziej akceptowalne społecznie w kontekście internetowym niż innych przestrzeniach publicznych".
Czy memy polityczne mają typologizację?
Tak, ponieważ są powtarzalne, nie tylko formalnie, ale także w strukturze treści. W związku z tym, że jedna metodologia badań tych jednostek nie została ustalona, spotykamy się z autorskimi podejściami.
T. Gackowski, M. Patera, K. Brylska wyróżniają trzy istotne typy:
memy osobowe służące hagiografii i mitologizacji,
memy osobowe służące demitologizacji,
memy poświęcone procesowi wyborczemu.
Memy osobowe służące hagiografii i mitologizacji
Memy osobowe służące demitologizacji, zawierające odniesienie do cech osobowości, charakteru lub działaniach prezentowanego bohatera
W tej grupie memów mamy również satyrę opartą na hiperbolizacji
oraz deprecjonowanie przez dominację
Memy poświęcone procesowi wyborczemu
wyborców jako bezwolny tłum, niesłyszaną większość, która wyraża swój sprzeciw biernością,
memy obnażające rzekomą miałkość, powierzchowność propozycji programowych polityków, które stanowią rodzaj obciążenia dla wyborców,
memy prezentujące system polityczny jako matriks.
1
2
3
paski TVP (tickery)
Paski TVP zdobyły uznanie internautów ze względu na ich moc perswazyjną, bardzo szybko powstały grupy na FB: @PaskizTVP, @TymczasemwWiadomościach, info@PasekTVPinfo, @paskigrozy, Oglądam "Wiadomości", bo nie stać mnie na dopalacze, Paski Dziennika TVPiS. O perswazyjnej mocy pasków pisała prof. Katarzyna Kłosińska. Następnie o ich wartości z punktu widzenia językoznawczego wypowiedziała się Rada języka polskiego.
działają na zamówienie społeczeństwa i konkretnych grup społecznych,
mają określony wpływ na całość populacji,
kreują świat wartości i orientacji w polityce, ekonomii, zdrowiu, prawie i in.,
to system nieformalnej edukacji wszystkich grup ludności,
główne narzędzie rozpowszechniania informacji wpływających na świadomość społeczną,
to, czego nie upowszechnia masowa komunikacja, nie oddziałuje na rozwój społeczeństwa. Podobnie informacja – jeśli nie zostanie zamieszczona w sieci, traktowana jest przez ogół jak nieistniejąca.
W sferze memicznej dyskursu medialnego jego uczestnicy będą przyporządkowywani do grup politycznych i konkretnych wydarzeń medialnych, w których zaistnieli. Traktuję tutaj dyskurs medialny globalnie ponieważ w ramach tego dyskursu można wydzielić grupy tematyczne tworzące poddyskursy: rozrywkowy, muzyczny, wychowawczo-edukacyjny, kulturalny, religiny, sportowy i in.
Dyskurs religijny i katolicki
Ważna grupa i posiadająca liczną reprezentację to memy religijne i memy katolickie. To dwa kierunki w polskiej sieci związane z wiarą. Memy religijne są rozproszone po różnych portalach memicznych, charakteryzują się okazjonalnością, związane są z konkretnym kalendarzem i bieżącymi wydarzeniami. Najpopularniejszym bohaterem memów jest Jezus.
Memy świąteczne
Okres nauki szkolnej i akademickiej
Jezus przyjaciel młodzieży
Jezus-Cudotwórca
Jezus-Komentator
„Podobieństwa wizerunkowe”
memy katolickie, ewangelizujące
FB: Dayenu – @dayenudayenu, Gaudium et Mems @gaudiumetmems, FaceBóg – @facebogpl, Katolickie memy @memykatolickie, Catholic Memes PL @CatholicmemesPL, przyjaciele Jezusa. Analiza językowa tych memów będzie zbliżona do dyskursu kanonicznego.
K.Trefler pisze o memach katolickich „nie ulega wątpliwości, że twórcy memów ewangelizacyjnych adaptują memy internetowe i wykorzystują ich specyfikę dla przekazu głoszonego przez siebie przesłania” (Tefler 2015: 152). Za przykład mogą posłużyć memy:
Dyskursy grup zawodowych
Memy te należałoby odnieść do memów komentarzy rzeczywistości, ponieważ ich pojawienie się w sieci uzależnione jest od wydarzeń, w których grupy zawodowe biorą udział. Część z nich stanowi stały element, związany z transformacją dowcipów "Przychodzi baba do lekarza..." w nowym wydaniu. Komunikaty, które pojawiają się w memach zawsze mają albo charakter wspierający, albo charakter odrzucający postawę grupy zawodowej oraz jest żartami, uwzględnia się tu w warstwie językowej stypizowane wypowiedzi grup zawodowych w formie klisz.
memy medyczne
memy nauczycielskie
PRACA DOMOWA
Dziś, w związku z tym, że żegnamy się z tematem memu w polskiej przestrzeni, chciałabym Państwu zaproponować stworzenie własnej galerii memów:
1. Życie studenta filologa,
2. Znana postać,
3. mem reklamowy.
Memy tworzone przez Państwa nie mogą być obraźliwe, powinny być apolityczne (bez manifestacji swoich poglądów).
Umieszczam linki do generatorów, które w obsłudze są intuicyjne, nie powinny Państwu sprawić trudności. Memy mogą być w języku polskim lub rosyjskim. Gotowe prace, proszę na maila.
Przykładowe generatory memów w języku polskim: iloveimg | canva
Przykładowe generatory memów w języku rosyjskim: meme-genarator
Bakalarski K., Memy internetowe satyrą polityczną społeczeństwa sieci, Studia Bobolanum 29 nr 2 (2018): 163-186 DOI: 10.30439/SB.2018.2.8
Brylska K., Gackowski T., „Krytyka polityczna w memach internetowych – od dekonstrukcji po rekonfigurację”. W Memy czyli życie społeczne w czasach kultury obrazu, red. Tomasz Gackowski, Karolina Brylska i Mariusz Patera, 24–49. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, 2017.
Gackowski T., Patera M., Brylska K., Społecznie konstruowany wizerunek Jana Pawła II – znaczenia zawarte w memach internetowych, [w:] Wielkość czy autorytet? Jan Paweł II w przekazach polskich mediów podczas jego kanonizacji, pod red. J. Olędzkiego, T. Sasińskiej-Klas, Warszawa 2016.
Klimkiewicz A., #Jezuschrystus: wizerunek sacrum we współczesnej cyberkulturze na materiale memów internetowych, [w:] Wielkie religie świata w języku i kulturze. Chrześcijaństwo Kopac T. Jaszczewska M. (red.), Gdańsk 2020.
Kłosińska K., Potencjał perswazyjny tzw. Pasków, [w:] Perswazja językowa w różnych dyskursach, t.3, ż. Sładkiewicz, A. Klimkiewicz, M. Noińska (red.), wyd UG, 2019, s. 149.
Kołowiecki Wiktor, „Memy internetowe jako nowy język Internetu”. Czasopismo Naukowe „Kultura i Historia”. Dostęp 10.07.2017. www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/3637.
Łapińska K., „Rzeczywistość kulturowo-społeczna w oczach użyt- kowników internetu – memy internetowe jako zwierciadło nastrojów społecznych”, 2018, http://www.pismahumanistyczne-wns. us.edu.pl/doc/XIII.pdf, 529-547.
Trefler K., Między sacrum a profanum. Ewangelizacyjne memy internetowe jako przykład transgresji, „Biblioteka Postscriptum Polonistycznego” 5/2015, s. 153.
Trefler K., Co mówi, jak mówi i kim jest Bóg – bohater memów oraz reklam religijnych zamieszczanych na katolickich fanpage’ach?, „Linguarum Silva” 4/2015.