Temat:
Substytuty komunikacji niewerbalnej (parawerbalnej) w Internecie
-
Rozwój komunikacji obrazkowej
- Droga od emotikonów do rage faces ('wściekłe twarze’)
- Fuzja gatunków: Rage faces i image macro
- Demotywatory: geneza i znaczenie w komunikacji
|
|
 |
Rozwój komunikacji obrazkowej |
- Od jakiego momentu możemy mówić o rewolucji w komunikacji internetowej? |
- Od momentu pojawienia się w niej emotikonów w roli stałego komponentu. Dlaczego? |
Cyfrowy przesył komunikatu był ogromnym technologicznym osiągnięciem. Jednak można było przesyłać tylko tekst, pozbawiony kontekstu. Taka komunikacja była niepełna, bo w komunikacji codziennej kontekst tworzą miejsca, sytuacje i sygnały metajęzykowe (mimika, gestykulacja, modulacja głosu, itp.). To wymuszało na nadawcy, z jednej strony, bardziej rozbudowaną formę, albo rezygnację z ekspresyjności wypowiedzi: [Hurrra!!! Jeeeee!!! Och! O jejku! albo śmieszna sytuacja się wydarzyła - dziś stawiamy ;-) i rozumiemy intencję wypowiedzi].
Wiadomo, że w mowie, języku oficjalnym, urzędowym nie stanowi to problemu, bo cechą konstytutywną tych dyskursów jest nieekspresyjność. Język potoczny potrzebuje natomiast narzędzi, które pozwalają komunikować coś więcej ponad przekaz zamknięty w warstwie ściśle językowej – w sumie składników wypowiedzianych zdań. |
Zanim powstały komunikatory i
messengery i zanim komunikacja wyszła na dzisiejszy poziom. Były kanały do komunikacji pod nazwą IRC (https://pl.wikipedia.org/wiki/Internet_Relay_Chat). W tych klientach-serwerach komunikacja była odtworzeniem
na piśmie komunikacji codziennej, pozbawionej właśnie elementów pozawerbalnych. Z czasem pojawili się artyści i w okienko czatu wrzucali rysunki wykonane za pomocą symboli klawiaturowych, aby urozmaicić wizualnie czat, umieścić rysunek okolicznościowy (serca, choinki, króliczki). Ciekawą cechą tej komunikacji było zwracanie uwagi na komunikat poprzez napisanie tekstu - słuchaj tego, posłuchaj, wsłuchaj się w to co mówię. |
Brak bezpośredniego kontaktu z rozmówcą w komunikacji internetowej (lub bardziej naukowo w cyfrowo zapośredniczonej) powodował brak możliwości dookreślenia znaczenia wypowiedzi. W latach '80 Amerykanie na Usenetach (grupach dyskusyjnych) poszukiwali rozwiązania dla komunikacji. Ze względu na problem z właściwą interpretacją wypowiedzi o zabarwieniu żartobliwym czy ironicznym próbowano początkowo oznaczać je gwiazdką lub hasztagiem, co miało sygnalizować pojawienie się ich w toku dyskusji. Pomysł jednak nie przyjął się lub został wyparty przez rozwiązanie zaproponowane przez Scotta Fahlmana, profesora z Uniwersytetu Carnegie Mellon. 19 września 1982 roku przesłał on wiadomość, w której zaproponował, aby wypowiedzi żartobliwe oznaczać ciągiem znaków :-).

(Fot. Wikipedia)
|
- Droga od emotikonów do rage faces ('wściekłe twarze’)
Rozbudowany system emotikonów jest dziś integralną częścią języka komunikacji elektronicznej.
 |
Zbiór emotikonów obecnie jest już zbiorem zamkniętym, systemem skończonym. Teoretycznie możliwe jest dodanie jakiegoś nowego elementu, ale nie wpłynie on diametralnie na pozostałe, nie zrewolucjonizuje na nowo komunikacji w Internecie. Potencjał emotikonów jest ustalony i zweryfikowany. W języku ogólnym przetrwały najbardziej wyraziste i uniwersalne, ale użycie tych spoza głównego kanonu nie stanowi przeszkody komunikacyjnej, gdyż współczesny odbiorca jest przeważnie przygotowany do takiego sposobu konstruowania wypowiedzi, w której element ikoniczny decyduje o właściwym jej odczytaniu. |
|
Czy same emotikony są nośnikami znaczeń? Tak, ale w bardzo zawężonym zakresie.
Z punktu widzenia budowy złożonych jednostek językowych z uwzględnieniem podziału na człony funkcyjne, emotikony stanowią zawsze (lub prawie zawsze, z naprawdę nielicznymi wyjątkami) uzupełnienie członu głównego, którym jest element językowy – przeważnie zdanie lub jego równoważnik.
Są istotnym aspektem znaczenia, jednak ich autonomia pojęciowa jako jednostek (meta)językowych jest stosunkowo niewielka.
Szczegółowy profil emotikonu wydobywany jest dopiero w zetknięciu z konkretną jednostką językową, z jego konkretnym użyciem. Jest to właściwość, która sprawia, że zastosowanie tego narzędzia pomagającego dookreślić kontekst wypowiedzi uzależnione jest od elementów zwerbalizowanych.
Tutaj podziękowania należą się Fohlmanowi, bo to on zaszczepił idee, która została kompleksowo rozwinięta przez społeczeństwo informatyczne i od jego pomysłu rozpoczęła się ewolucja procesu komunikacji internetowej.
|
Również w kontekście opisu rozwoju memów, do tematu będziemy się zbliżać, następnym ważnym etapem, było powstanie hiponimicznych wariacji emotikonów, jakimi są rage faces (wściekłe twarze). W komunikatach, w których się pojawiły język pisany stracił status elementu prymarnego.
|
|
 |
Pierwszy komiks (rage faces lub rage comics, ze względu właśnie na kompozycję, w skład której wchodzą, nawiązującą do poetyki komiksu) z rysunkową postacią nazwaną Rage Guyem (‚wściekły koleś’) opublikowany został w 2008 roku na forum obrazkowym 4chan, jednak jego intensywne rozprzestrzenianie się w sieci rozpoczęło się od umieszczenia w styczniu 2009 roku wątku na forum Reddit, w którym użytkownicy zaczęli tworzyć własne wariacje postaci i scen.
* 4chan założony został w 2003 roku i od samego początku był jednym z filarów procesów kulturotwórczych cyfrowego świata. Społeczność 4chana stworzyła własną, stosunkowo hermetyczną subkulturę, której przejawy aktywności trafiają raz na jakiś czas do sieciowego mainstreamu. Jednym z nich był właśnie Rage Guy.
|
|
Popularność Rage Guy'a nie byłaby możliwa bez kolejnego podmiotu, który znacznie przyczynił się do dystrybucji idei komiksowych scenek w świecie internetu. Jest nim założony w 2005 roku serwis internetowy reddit.com.
Cel serwisu - gromadzenie linków do interesujących treści w Internecie, które są następnie oceniane przez pozostałych użytkowników.
Zadanie - filtr, który przepuszcza do głównego obiegu tylko najbardziej wartościowe treści.
Podstawa - przeważnie rozbudowana dyskusja, bowiem serwis umożliwia umieszczanie komentarzy pod linkami .
Wspólnym mianownik 4chana i Reddita - funkcja socjalizująca. Użytkownicy tworzą odrębne społeczności z właściwymi dla siebie zwyczajami i językiem – niezależne cyfrowe światy, które jednak pozostają w stałym kontakcie. Fuzja potencjałów obydwu serwisów umożliwiła wykreowanie i rozpowszechnienie idei rage faces (i wielu innych). Przyczyniły się do tego zapewne inne, pomniejsze podmioty, jednak to 4chan i Reddit stanowiły i stanowią fundament procesów kulturotwórczych w internecie.
Co się dzieje na tych platformach:
W sposobów metaforyczny prezentuje to poniższa ilustracja.

* Obecnie na 4chanie publikowanych jest ok. 1 mln postów dziennie, a miesięczna liczba odsłon stron oscyluje w granicach 680 mln . Reddit posiada 174 mln zarejestrowanych użytkowników, którzy przez 2015 rok zamieścili 73 mln postów skomentowanych 725 mln. razy. Polska: https://www.reddit.com/r/Polska/
|
Głosowania - ilość oddanych głosów na zamieszczane treści to najprostsza formą aktywności w serwisie, przy Rage Gay wyniosła 6.89 miliarda. W roku 2009, kiedy popularyzowała się idea rage faces, liczba zaangażowanych użytkowników pozwoliła powołać do życia i upowszechnić nowy gatunek wypowiedzi, w którym element ikoniczny konstruowany był w sposób schematyczny z predefiniowanych elementów.
|
 |
Postać Rage Guya wyraża wściekłość
W oryginale, w pierwszej wersji obrazka, emocje podkreślone zostały urwaną w połowie frazą fuck, co czyniło konceptualizowaną scenę bardziej dynamiczną.
Schemat powstających komiksów był początkowo taki sam: trzy pierwsze okienka budowały historię scenki, ostatnie, będące swoistą pointą, podsumowywało ją i prezentowało reakcję autora, podobnie jak czynią to emotikony, które są zazwyczaj ostatnim segmentem wypowiedzi i ustalają jej finalny wydźwięk.
Na tym jednak podobieństwa się kończą.
|
Emotikony należą do sfery języka pisanego, rege faces służą natomiast do budowania komunikatów o zupełnie odmiennej strukturze, w której to obraz, nie system językowy, pełni istotniejszą funkcję.
Nie jest to nowość w historii kultury – malarstwo, fotografia czy wspomniany komiks – wszystkie te sztuki komunikują obrazem. Dla nich jednak podstawową funkcją jest funkcja poetycka, komiksy z rysunkowymi postaciami są elementem internetowego humoru. Inny jest ciężar gatunkowy podejmowanych tematów, inna wartość estetyczna i inna funkcja komunikacji. Możliwość ekspresji w przypadku rage faces jest najistotniejsza. Komiksy pozwoliły na opowiadanie o własnych doświadczeniach życiowych w sposób atrakcyjny, a zarazem prosty. Użytkownik posiadał zestaw gotowych elementów (pre-made cartoons faces), z których ułożyć mógł dowolną opowieść. Co więcej, mógł uzupełnić zbiór postaci o własne, gdyż ich tworzenie nie wymagało wyspecjalizowanych narzędzi ani umiejętności.
Łatwość budowania komunikatów z gotowych elementów była jedną z przyczyn popularności rage faces. Powstały również w czasie, kiedy zwyczaj publikowania obrazów w internecie i udostępniania ich innym użytkownikom zdążył się już upowszechnić.
Rage faces, podobnie jak emotikony, stanowią system skonwencjonalizowanych obrazów, którym przypisana jest określona wartość semantyczno-pragmatyczna.
Scharakteryzować je można na trzech płaszczyznach:
– ze względu na biegun reprezentowanych emocji (pozytywne/negatywne);
– ze względu na dynamikę desygnatu – postacie reprezentować mogą proste (statyczne) stany emocjonalne lub złożone (dynamiczne) zachowania;
– ze względu na funkcję, jaką pełnią w tworzonym przez siebie komunikacie: proste formy stanowić będą jego uzupełnienie, natomiast formy złożone mogą występować w roli schematu głównego.
Podział ze względu na rodzaj reprezentowanych emocji jest najbardziej ogólnym rozróżnieniem.
Wśród rage faces istnieją te, które wyrażają zarówno pozytywne, jak i negatywne stany, jednak ważną kategorią są również postaci neutralne i te, dla których czynnik emocjonalny odgrywa drugoplanową rolę.
Prezentowane są przykładowe twarze związane z różnymi emocjami. Trzy pierwsze rzędy oddają proste stany emocjonalne. Dwa ostatnie to już uczucia, zachowania, reakcje zdecydowanie bardziej złożone i to one były zaczątkiem memów, jakie znamy w obecnym kształcie.
|
|
|
-
Rage faces i image macro - fuzja gatunków
|
Komiksy z rage faces są jednym bardziej wyrazistych trendów organizacji wypowiedzi, jakie ukształtowały się w sieci.
Wykształciły system skonwencjonalizowanych obrazów, którym przypisano określoną wartość semantyczną, a dzięki kompozycjonalności tworzonych przez siebie komunikatów stały się powszechnym narzędziem ekspresji w cyberkulturze.
Z boku tego nurtu rozwijały się inne formy przekazu, które z czasem zaczęły na siebie oddziaływać i czerpać z wzajemnych zasobów. Głównym, obok rage comics, sposobem konstruowania komunikatów związanych z internetowym humorem, były kompozycje, które określić można zbiorczym terminem image macro ('makro obrazkowe’). Są to skonwencjonalizowane kompozycje uszczegółowione o warstwę tekstową, zawierające powtarzające się elementy graficzne - na przykład: http://risovach.ru/mem-generators lub https://www.iloveimg.com/pl/generator-memow
|
Lolcat
(lolspeak)
Przedstawiają zdjęcia najpopularniejszych zwierząt domowych uchwyconych w rozmaitych pozach. Towarzyszy im podpis, którym zazwyczaj są słowa wypowiedziane rzekomo przez kota.
Język lolcatów (lolspeak) charakteryzuje się błędami językowymi, zniekształconą gramatyką, ortografią.
Istnieją wyraźne reguły zniekształcania języka, aby wystylizować go na lolspeak (pisze o tym Niekrewicz 2015b: 69):
1. Pierwszy - używanie trzecioosobowej formy orzeczenia w zdaniach z podmiotem w pierwszej osobie – I has zamiast I have;
2. Drugi - błędy ortograficzne – spółgłoska dźwięczna w wygłosie – haz zamiast has i podwojona samogłoska ee zamiast y – happee, zamiast happy.
3. Trzecią - niewłaściwe połączenie wyrazowe i wynikającego z niego traktowanie rzeczowników niepoliczalnych w charakterze policzalnych – I haz a happee – ‘mam szczęście’ w znaczeniu ‘jestem szczęśliwy’.
Treść „wypowiadanych” przez kota słów koresponduje z treścią zdjęcia. Warstwie tekstowej przypisać można tę samą funkcję, jaką w komiksach pełnią dymki z wypowiadaną przez bohaterów kwestią.
Czym są Lolcaty - to jednookienkowei komiksy, pojedynczei scenki z życia kota, które według wyobrażeń ludzi jest barwne i fascynujące. Kult, jakim obdarzone są te zwierzęta jest jednym z największych fenomenów kultury internetu. Są z nią nierozerwalnie związane i stanowią jeden z jej fundamentów. Poetyka lolspeaku, zbiór przekonań i wyobrażeń o kotach stanowią bardzo rozbudowane zagadnienie związane z cyberkulturą, wymagające wnikliwej analizy.
Zwracamy dziś uwagę jedynie na skonwencjonalizowaną kompozycję obrazową-tekstową.
|
Równolegle do lolcatów rozwijał się inny typ schematycznych kompozycji nazwanych advice animals ('służące radą zwierzęta’), za ich pierwszą realizację uznaje się Advice Doga.
Kompozycja: wizerunek szczeniaka na kolorowym tle i dwie linijki tekstu. Warstwa ikoniczna w przypadku Advice Doga jest niezmienna, modyfikowana jest natomiast warstwa tekstowa.
Język: nie ma obostrzeń formalnych jak w przypadku lolcatów, ale „wygłaszany” przez szczeniaka tekst również jest do pewnego stopnia skonwencjonalizowany, ale na poziomie znaczenia i organizacji (pilnują tego sami twórcy, chcąc się utrzymać w konwencji tekstu.
Grafia: sposób zapisu tekstu – czcionka uważana za kanoniczą to Impact w wersji bold, kolor biały, litery z czarną otoczką, dzięki czemu czytelne są na każdym tle. Advice animals i inne image macro są typami kompozycji, z którymi najczęściej kojarzony jest gatunek memu.
|
|
Demotywatory są również schematem kompozycyjnym image macro.
Budowa: sformalizowany schemat – obraz w czarnej ramce, u spodu którego widnieje napis.
Powstanie: 1998 roku (4Chan – 2003, Reddit – 2005) i były ironiczną odpowiedzią na plakaty motywacyjne, popularne szczególnie w USA, związane ze światem wielkich korporacji. BELIVE IN YOURSELF (‘uwierz w siebie’ ‘bo reszta nas uważa, że jesteś idiotą’)
|
Polskie demotywatory
pojawiły się 2008 roku i przybrały odmienną od amerykańskiej postać.
Serwis demotywatory.pl był jednym z pierwszych polskich powszechnie znanych for wymiany myśli, spostrzeżeń, żartów za pomocą schematycznej kompozycji, w której występował element skonwencjonalizowany. Stronę miesięcznie odwiedza ok. 10 milionów osób.
Styl: dotyczą wszystkich aspektów rzeczywistości, w których użytkownicy znajdywali coś demotywującego. W polskiej wersji rozumienie demotywacji jest szerokie - to wszystko, co odbiera motywację do życia.
W jeszcze szerszym spojrzeniu demotywatory związane są z filozofią pesymizmu, o której wspomniano wcześniej w kontekście memów z Arturem Schopenhauerem. Dotyczą rzeczy smutnych, przykrych, skłaniających do refleksji – taki charakter mają prototypowe polskie demotywatory. Przykładów typowych przedstawicieli gatunku jest jednak najmniej w całym zbiorze.
Demotywatory są reprezentantem image macro o odmiennej specyfice od lolcatów i advice animals. Miały jednak istotny wpływ na rozwój sfery internetu, z którą związane jest pojęcie memu internetowego. Wykrystalizowanie się nowego gatunku wypowiedzi, możliwe było dzięki połączeniu wielu elementów, które oddziaływały na siebie wzajemnie. Funkcjonowały równolegle jako wyspecyfikowane formy narracji, by ostatecznie stworzyć wspólną kategorię memu. Łączy je to, że zbudowane są w oparciu o skonwencjonalizowany schemat konstrukcyjny, którego determinantem może być element ikoniczny, językowy, może być to sposób organizacji kompozycji lub abstrakcyjna domena.
|
|
Bibliografia
-
Chyrzyński T., Język w Internecie: formalne, semantyczne i funkcjonalno-pragmatyczne właściwości języka angielskiego i polskiego w komunikacji internetowej, Centrum Badań Europy Wschodniej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn 2012.
- Duszak A.,Tekst, dyskurs, komunikacja międzykulturowa, Warszawa 1998.
- Fauconnier G., Turner M.,Tworzenie amalgamatów jako jeden z głównych procesów w gramatyce[w:] Językoznawstwo kognitywne II, pod red. W. Kubińskiego i D. Stanulewicz, Gdańsk 2001.
- Habrajska G.,Wpływ Internetu na typologizacje w języku [w:] Oblicza komunikacji I. Perspektywy badań nad tekstem, dyskursem i komunikacją, Wrocław 2005.
- Język @ multimedia, pod red. A. Dytman-Stasieńko i J. Stasieńki, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP we Wrocławiu, Wrocław 2005.Goban-Klas T., Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
-
Niekrewicz A. ,Językowe sposoby zbiorowego kreowania bohaterów w memach internetowych [w:] Zielonogórskie Seminaria Językoznawcze, pod red. M. Hawrysz, M. Uździckiej, A. Wojciechowskiej, Zielona Góra 2015(a).
- Wrycza J., Galaktyka języka Internetu, Wydawnictwo Novae Res, Gdynia 2008.
- Memy polskie - http://memypolskie.pl
|
|