Temat 1: Normy etyczne w korzystaniu ze źródeł informacji. Ochrona praw autorskich.

• Czym jest plagiat?
• Ochrona praw autorskich w Polsce (Własność intelektualna i prawa autorskie)
• Odpowiedzialność za plagiat
• Czy w Rosji są prawa autorskie? Czy one dotyczą nas? W jaki sposób?
• Czy moja praca będzie sprawdzona? Na czym to polega?

• Czym jest plagiat?

Plagiat to „przywłaszczenie autorstwa cudzego utworu lub jego fragmentu”. Inaczej mówiąc, popełnić plagiat to przypisać sobie autorstwo pracy, w której w sposób nieuprawniony wykorzystano, w całości lub we fragmentach, prace innych autorów.

O nieuprawnionym sposobie wykorzystania prac innych autorów mówimy wówczas, gdy autor „nie ujawnia (...) w ogóle (lub nie czyni tego w odpowiedni sposób) pochodzenia tekstu, pod którym się podpisuje (...).”

• Ochrona praw autorskich w Polsce
• Własność intelektualna i prawa autorskie

Sprawy związane z uczciwością intelektualną nie są kwestią etyczną. W Polsce (i w większości państw) część powyższych zagadnień jest związana również z odpowiedzialnością prawną. Sprawy te reguluje Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Należy zapoznać się z treścią ustawy. Dla ułatwienia poniżej zestawione zostały najważniejsze zapisy ustawy.

USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (wybór)

Art. 1.

1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
   1. wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
   2. plastyczne;
   3. fotograficzne;
   4. lutnicze;
   5. wzornictwa przemysłowego;
   6. architektoniczne, urbanistyczno-architektoniczne i urbanistyczne;
   7. muzyczne i słowno-muzyczne;
   8. sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
   9. audiowizualne (w tym filmowe).
2. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Art. 4. Nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego:

1. akty normatywne lub ich urzędowe projekty;
2. urzędowe dokumenty, materiały, znaki i symbole;
3. opublikowane opisy patentowe lub ochronne;
4. proste informacje prasowe.

Art. 15a.

Uczelni w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym przysługuje pierwszeństwo w opublikowaniu pracy dyplomowej studenta. Jeżeli uczelnia nie opublikowała pracy dyplomowej w ciągu 6 miesięcy od jej obrony, student, który ją przygotował, może ją opublikować, chyba że praca dyplomowa jest częścią utworu zbiorowego.

Art. 29. (tzw. prawo cytatu)

1. Wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym z wyjaśnianiem, analizą krytyczną, nauczaniem lub prawami gatunku twórczości. […]

Art. 115. (Odpowiedzialność karna)

1. Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3. […]

• Odpowiedzialność za plagiat

Plagiat jest wykroczeniem przeciwko regułom obowiązującym w życiu akademickim i stosują się do niego sankcje przewidziane przez ustawę „Prawo o szkolnictwie wyższym” oraz przez daną uczelnię – od oceny niedostatecznej za pracę, w której popełniono plagiat, do usunięcia z uczelni włącznie.

Niekiedy plagiat może być równocześnie przestępstwem zagrożonym odpowiedzialnością karną i cywilną – np. gdy narusza prawa autorskie: „Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu albo artystycznego wykonania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 (art. 115 ust. 1 Ustawy o prawie autorskim).

Zdaniem niektórych prawników, uzyskanie dyplomu uczelni wyższej za pomocą pracy będącej plagiatem stanowi przestępstwo określone w art. 272 kodeksu karnego, zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3, zaś późniejsze posługiwanie się takim dyplomem (np. wobec pracodawcy w procesie rekrutacji) jest przestępstwem określonym w art. 273 kodeksu karnego i podlegającym karze grzywny, ograniczenia wolności, albo pozbawienia wolności do lat 2.

Za plagiat odpowiedzialność ponosi osoba popełniająca go i w żadnym wypadku nie jest to promotor pracy.

Tak, w Rosji również funkcjonuje pojęcie własności intelektualnej i ustawy dotyczące ochrony praw autorskich. Jest ustawa o prawach autorskich i pokrewnych w Kodeksie cywilnym Federacji Rosyjskiej z 30 listopada 1994 roku ze zmianami wprowadzonymi w 01.01.2008 г. →

Wszystkie rosyjskie przejawy myśli intelektualnej wykorzystywane przez nas w pracach muszą być opisane w odpowiedni sposób. Co to znaczy? To znaczy, że muszą one być wyraźnie zacytowane z wykorzystaniem cudzysłowu i mieć opis bibliograficzny. Jeżeli praca jest po polsku i z jakiś powodów tłumaczymy fragment czyjejś twórczości - podajemy opis bibliograficzny i w nawiasie umieszczamy informacje (tłumaczenie własne; tłumaczenie autora; tłum. inicjały własne)

Przypadek - Филипп Киркоров признался в плагиате песни французского композитора →

Czy moja praca będzie sprawdzona? Na czym to polega?

Tak. Wszystkie prace przedstawione do obrony w Uniwersytecie Gdańskim sprawdzane są programem plagiatowym. Bez wyniku systemu antyplagiatowego nie ma możliwości przystąpienia do obrony. Informację z wynikami otrzymuje promotor pracy i składa ją z wraz z pozostała dokumentacją obrony (pracą i protokołem obrony) do teczki studenta, która jest archiwizowana w UG i będzie u leżała w archiwach 50 lat. Obowiązki te nałożono na wszystkie uczelnie w Polsce.

Ćwiczenie unaoczniające

• Tekst → 1
• Tekst → 2

1. Plagiat to przypisanie sobie autorstwa własnej pracy.
2. Prawo autorskie chroni każdą formę twórczości o indywidualnym charakterze.
3. Cytowanie krótkiego fragmentu książki bez podania źródła jest zgodne z prawem.
4. Za plagiat odpowiedzialny jest przede wszystkim promotor pracy.
5. W Polsce plagiat może być przestępstwem zagrożonym karą pozbawienia wolności.